Geplaatst op 4 maart 2019 14:49 door Yvonne Nijhuis
Recht op onbereikbaarheid!
Door de komst van smartphones en tablets zijn werknemers altijd bereikbaar en hierdoor voelen werknemers druk om ook tijdens hun vrije tijd te reageren op werkberichten, zo lijkt de ervaring. Een (initiatief-)wetsvoorstel van de PvdA beoogt te regelen dat werkgevers maatregelen zullen nemen tegen de risico’s van de nadelige gevolgen, zoals stress en burn-outklachten, door het gevoel continue bereikbaar te moeten zijn.
Het gebruik van mobiele apparaten, zoals smartphones of tablets, is de afgelopen jaren enorm toegenomen. Deze mobiele apparaten bieden comfort en gemak en zijn dus een aanwinst in menig huishouden. In de afgelopen jaren worden steeds vaker werktelefoons en -tablets door de werkgever aan werknemers beschikbaar gesteld. Ook is het mogelijk om e-mail of berichten thuis te ontvangen. Buiten kantoor bellen of een e-mail of WhatsApp-bericht naar collega’s of de baas versturen, is niet meer weg te denken. Dankzij deze grote vooruitgang is het mogelijk geworden om overal en op ieder tijdstip te werken. Een e-mail versturen of een rapport bijwerken hoeft niet meer op kantoor te gebeuren. Mede hierdoor kunnen mensen steeds vaker bijvoorbeeld thuis of op een andere locatie werken. Werknemers hebben hiermee de mogelijkheid om zelf te kunnen bepalen wanneer zij het beste kunnen werken.
Door de mogelijkheid om zelf te bepalen waar en wanneer werknemers het beste kunnen werken, vervaagt de grens tussen werk en privé en dat kent dus ook een keerzijde.
In Nederland is wet- en regelgeving van kracht om er voor te zorgen dat werknemers tot rust kunnen komen. Dit zijn met name de Arbeidsomstandighedenwet en de Arbeidstijdenwet.
Door de opkomst van smartphones e.d. is niet alle regelgeving van deze tijd. Ook is het van belang dat werkgever en werknemers binnen hun bedrijfsorganisatie in gesprek gaan over de bereikbaarheid van de werknemers buiten werktijd. Doordat hierdoor mensen altijd “aanstaan”, zouden met name jongeren, een gebrek aan autonomie op het werk ervaren. Het gebrek aan autonomie op het werk is een van de grootste bronnen van stress. De grootste en groeiende groep die stressverschijnselen ervaren zijn jongeren tussen de 25-35 jaar oud.
De initiatiefnemer van het wetsvoorstel wil dat de tijd die bedoeld is om uit te rusten ook daadwerkelijk daarvoor gebruikt kan worden. Zo kan iedere werknemer fitter en meer uitgerust aan de volgende werkdag beginnen. Werkgevers zullen het gesprek moeten aangaan met werknemers over de mogelijkheden van het onbereikbaarheid zijn buiten werktijd. Indien nodig dient de werkgever hiervoor maatregelen te nemen en deze schriftelijk in de risico-inventarisatie & -evaluatie (RI&E) vast te leggen. Op deze manier zijn alle werknemers er zeker van dat er duidelijke afspraken zijn over (on)bereikbaarheid buiten werktijd. Het invullen van het recht op onbereikbaarheid na werktijd in het (arbeidsomstandigheden)beleid van de organisatie bijvoorbeeld door -voor zover dat niet reeds is gedaan- met de werknemers afspraken te maken over de tijden waarop zij onbereikbaar zijn en hierop te handhaven of het uitzetten van de e-mailserver buiten werktijd zijn hierbij mogelijke opties. Sommige organisaties hebben te maken met verruimde kantoortijden, ploegendiensten of afdelingen in andere tijdzones. In het overleg tussen werkgever en werknemers dient in samenspraak te worden gekeken naar de meest passende maatregel. De RI&E biedt voldoende ruimte voor maatwerk. Met het toevoegen van de risico’s van het gebruik van mobiele apparaten in de RI&E wordt tevens vastgelegd hoe de rusttijd voor volwassen alsook voor minderjarigen, als bedoeld in artikel 5:3 van de Arbeidstijdenwet, wordt gewaarborgd door de werkgever.
Frankrijk is het eerste land dat in de wet heeft vastgelegd dat werknemers in hun vrije tijd niet bereikbaar hoeven te zijn. Werknemers die kampen met een burn-out of andere stressklachten, kunnen met een beroep op de wet hun werkgever verantwoordelijk houden. In Duitsland is een dergelijke wet er niet. Wel gaven grote Duitse bedrijven als Volkswagen en BMW hun werknemers al eerder het recht om na acht uur ’s avonds geen zakelijke mail meer te beantwoorden.
Er is kritiek te horen op het wetsvoorstel, bijvoorbeeld:
- Het zou onmogelijk zijn om werk en privé kunstmatig te scheiden en op te leggen, is een wet wel het juiste instrumentarium daarvoor?
- Psychosociale arbeidsbelasting, in het bijzonder werkstress is de belangrijkste oorzaak van verzuim. Is dat terug te voeren op de komst van smartphones en internet? Dat is lastig te zeggen want hoge werkdruk en een slechte werksfeer dragen daar (als vanouds) in hoge mate aan bij, evenals moeilijke privé -omstandigheden.
Wat mijns inziens goed is aan het wetsvoorstel is het feit dat werkgever en werknemers in gesprek moeten gaan over de bereikbaarheid van de werknemers buiten werktijd, en de gevolgen daarvan. Het wordt een bespreekbaar onderwerp.
Het wetsvoorstel bevindt zich nog in het stadium van internetconsultatie. Als u daarop wilt reageren, kan dat hier: https://www.internetconsultatie.nl/rechtoponbereikbaarheid
Hier vindt u ook verdere informatie.
Indien u hierover meer vragen heeft kunt u eveneens contact opnemen met Yvonne Nijhuis.