Geplaatst op 30 juni 2017 17:20 door Anniek van Diggele
Misbruik van economische machtspositie: recordboetes voor Google en NS
Na een onderzoek van zeven jaar legde de Europese Commissie deze week een boete van € 2,42 miljard op aan Google voor een inbreuk op het (Europese) mededingingsrecht. Google heeft zich schuldig gemaakt aan misbruik van haar economische machtspositie door middel van haar zoekmachine, door op illegale wijze voorrang te geven aan haar eigen prijsvergelijkingsdienst ‘Shopping’.
Misbruik van economische machtspositie
Een onderneming met een economische machtspositie is in staat zich in belangrijke mate onafhankelijk te gedragen ten opzichte van haar concurrenten, leveranciers, afnemers of eindgebruikers. Het hebben van een economische machtspositie op zichzelf is toegestaan onder het mededingingsrecht. Echter, dergelijke ‘dominante’ ondernemingen hebben een bijzondere verantwoordelijkheid om hun machtspositie niet te misbruiken door concurrentie te beperken. Dit verbod is een belangrijke pijler binnen het mededingingsrecht, ter bescherming van de concurrentie. Van misbruik kan bijvoorbeeld sprake zijn als ondernemingen te hoge, te lage of discriminerende aan- of verkoopprijzen opleggen, zij ongelijke voorwaarden bij gelijkwaardige prestaties hanteren, of onredelijke contractvoorwaarden opleggen.
De Nederlandse toezichthouder Autoriteit Consument & Markt (ACM) en Europese toezichthouder de Europese Commissie controleren de naleving van de mededingingsregels, waaronder het verbod op misbruik van economische machtspositie. Zij kunnen boetes opleggen, zoals in het geval van Google.
Google
Google is dominant in iedere nationale markt voor online zoekmachines binnen de Europese Unie. In de meeste landen bedroeg haar marktaandeel al sinds 2008 maar liefst 90%. Deze markt kenmerkt zich bovendien door hoge toetredingsdrempels, als gevolg van netwerk effecten. Deze positie heeft zij misbruikt op de aanpalende markt voor (online) prijsvergelijkingsdiensten.
Google gaf haar eigen prijsvergelijkingsdienst ‘Google Shopping’ een illegaal voordeel, door deze systematisch een prominente plaats (bovenin) te geven in de weergave van de Google resultaten. Dit deed zij door haar Shopping dienst buiten de generieke zoek-algoritmen te houden die de (overige) zoekresultaten van Google rangschikken. Daarnaast paste Google alternatieve, nadelige zoek-algoritmen toe op de resultaten van concurrerende prijsvergelijkingsdiensten. Als gevolg daarvan kwamen deze resultaten nooit verder dan pagina 4, hetgeen in de praktijk betekende dat deze resultaten maar zelden werden gezien door consumenten. Uit het onderzoek blijkt dat de eerste 10 zoekresultaten op pagina 1 gemiddeld 95% van alle ‘clicks’ krijgen, terwijl dat percentage voor de zoekresultaten op pagina 2 nog maar 1% is.
Niet deze handelwijze op zich, maar het misbruik van haar dominante positie op de algemene markt voor online zoekmachines ten behoeve van haar positie op de aparte markt voor prijsvergelijking is in strijd met het mededingingsrecht, aldus de Europese Commissie. Immers, als gevolg van de praktijken nam de prijsvergelijkingsdienst van Google een enorme vlucht, terwijl concurrerende diensten een blijvende afname van online ‘verkeer’ registreerden. Zo zag bijvoorbeeld beslist.nl (naar eigen zeggen) haar omzet met 50% afnemen. Google bevoordeelde haar eigen prijsvergelijkingsdienst dan ook aanzienlijk ten opzichte van die van concurrenten, hetgeen leidde tot een verstoring van de concurrentie.
Hiervoor legde de Europese Commissie Google een recordboete op van € 2.424.495.000,- en bepaalde dat Google haar illegale praktijken moet stopzetten binnen 90 dagen. Google dient het ‘principe van gelijke behandeling’ toe te passen op de zoekresultaten voor haar eigen en concurrende prijsvergelijkingsdiensten. Gezien de economische waarde van de als illegaal bestempelde handelwijze van Google is het de vraag of en, zo ja, op welke wijze Google hieraan gehoor zal geven.
Overigens is dit slechts één van de drie onderzoeken van de Europese Commissie naar de handelspraktijken van Google.
De Nederlandse Spoorwegen
Ook ACM pakt binnen Nederland het misbruik van een economische machtspositie flink aan. Op 29 juni jl. maakte ACM bekend dat zij de Nederlandse Spoorwegen (NS) een boete oplegt van € 40.950.000,-. NS kreeg deze recordboete omdat zij bij de aanbesteding van het regionaal openbaar vervoer in Limburg misbruik maakte van haar dominante positie door (onder meer) een verlieslatend bod te doen. De kosten die de NS zou maken waren hoger dan de opbrengsten die zij met het regionaal vervoer in Limburg naar verwachting zou behalen. Daardoor kregen de andere inschrijvers op de aanbesteding geen eerlijke kans: zij konden het bod van NS niet evenaren of overtreffen zonder zelf verlies te lijden, ook al zouden zij net zo efficiënt zijn als de NS.
Meer weten?
Heeft u vragen naar aanleiding van deze blog, of wilt u meer weten over de mogelijkheden of beperkingen die het mededingingsrecht voor uw onderneming met zich brengt? Neem vrijblijvend contact op met onze specialisten mededingingsrecht.