Geplaatst op 6 februari 2023 16:18 door Ilse Ekkel
Initiatiefvoorstel Wet verantwoord en duurzaam internationaal ondernemen
Op 1 november 2022 is het voorstel voor de Wet verantwoord en duurzaam internationaal ondernemen (“Wetsvoorstel”) formeel ingediend bij de Tweede Kamer.
Het Wetsvoorstel beoogt schending van mensenrechten en milieuschade in de waardeketen van ondernemingen die internationaal handelen tegen te gaan. Hiervan is onder andere sprake ingeval van beperking van de vrijheid van vereniging en collectieve onderhandeling, discriminatie, dwangarbeid, kinderarbeid, klimaatverandering, milieuschade, onveilige arbeidsomstandigheden, overtreding van voorschriften voor dierenwelzijn, slavernij of uitbuiting. Aan de basis van het Wetsvoorstel liggen de al langer geldende internationale standaarden voor het bedrijfsleven en mensenrechten, waaronder de UN Guiding Principles en de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen.
Het Wetsvoorstel anticipeert op de implementatie van de door de Europese Commissie in februari 2022 ingediende ‘Corporate Sustainability Due Diligence Directive’ (“CSDDD”). Het Wetsvoorstel en de CSDDD hebben veel overeenkomsten, maar op een aantal punten gaat het Wetsvoorstel verder dan de concept versie van de CSDDD. Er wordt vooral vanuit het bedrijfsleven kritiek geuit op het Nederlandse Wetsvoorstel. Ook de Sociaal-Economische Raad is kritisch. In het bijzonder staan de reikwijdte en sancties bij overtreding van het Wetsvoorstel ter discussie. De invoering van het Wetsvoorstel kan namelijk leiden tot een ongelijk speelveld voor grote ondernemingen die in Nederland activiteiten verrichten. Dit kan volgens critici meebrengen dat het Nederlandse vestigingsklimaat een stuk onaantrekkelijker wordt.
Reikwijdte
Het Wetsvoorstel valt uiteen in een zorgplicht voor iedere onderneming en een verplichte gepaste zorgvuldigheid voor grote ondernemingen die internationaal activiteiten verrichten (een tweetrapsraket). Met gepaste zorgvuldigheid wordt bedoeld het doorlopende proces waarin een onderneming de potentiële en daadwerkelijke nadelige gevolgen van haar activiteiten en haar zakenrelaties voor de mensenrechten en het milieu in een land buiten Nederland onderzoekt, voorkomt, beperkt of beëindigt, en waarmee zij verantwoording kan afleggen over haar aanpak van die gevolgen als integraal onderdeel van haar besluitvormingsproces en risicobeheerssysteem.
Grote ondernemingen zijn ondernemingen die op de balansdatum tenminste twee van de volgende drie criteria overschrijden:
- een balanstotaal van 20 miljoen euro;
- een netto-omzet van 40 miljoen euro; en/of
- een gemiddeld personeelsbestand gedurende het boekjaar van 250 werknemers.
De CSDDD gaat op dit moment nog uit van: (i) een netto-omzet van 150 miljoen euro; en (ii) een gemiddeld personeelsbestand gedurende het boekjaar van 500 werknemers. Voorts is de CSDDD ook van toepassing op ondernemingen die voornoemde drempels niet bereiken, maar wel actief zijn in high risk sectoren. Lidstaten hebben nog geen overeenstemming over de definitieve reikwijdte van de CSDDD bereikt. Inmiddels heeft de Raad van de Europese Unie op 30 november 2022 de algemene oriëntatie over de CSDDD aangenomen. De Raad van de Europese Unie neemt hierin het standpunt dat nieuwe regels geleidelijk zullen worden ingevoerd met een introductiefase. De eerste drie jaar na de inwerkingtreding van de CSDDD zullen de verplichtingen slechts gelden voor zeer grote ondernemingen met meer dan 1000 werknemers en een wereldwijde netto-omzet van 300 miljoen euro.
In Duitsland is per 1 januari 2023 het Duitse equivalent van het Wetsvoorstel en de CSDDD in werking getreden, namelijk de Lieferkettensorgfaltsplichtengesetz (“LkSG”). De LkSG gaat net als de CSDDD uit van een introductieperiode. Momenteel geldt de LkSG voor ondernemingen die hun kantoor en meer dan 3000 werknemers in Duitsland hebben. Vanaf 1 januari 2024 zal het werknemersaantal worden teruggeschroefd naar 1000.
Toezicht en handhaving
De CSDDD biedt enkel een civielrechtelijke verplichting tot schadevergoeding indien bepaalde zorgvuldigheidsverplichtingen niet in acht zijn genomen. Het Wetsvoorstel verbindt meerdere sancties aan het overtreden van de gepaste zorgvuldigheidsverplichtingen. Naast dat de Autoriteit Consument & Markt bestuurlijke sancties, zoals de last onder bestuursdwang of de last onder dwangsom, kan opleggen, wordt er ook een strafbaarstelling in de vorm van een overtreding in de Wet op de economische delicten opgenomen. Als er niet jaarlijkse wordt gerapporteerd over gepaste zorgvuldigheid door het bestuur, dan riskeert de bestuurder een hechtenis van ten hoogste zes maanden, een taakstraf of een geldboete van de vierde categorie zijnde 22.500 euro.
Tot slot
Internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen staat de afgelopen jaren hoog op de nationale en de Europese agenda. Zowel in reikwijdte als sancties beoogt het Wetsvoorstel verder te gaan dan de CSDDD. Een veel gehoord punt van kritiek is dan ook de onduidelijkheid die bestaat rondom de betekenis van nadelig gevolgen en de mogelijke consequenties daarvan. Op 18 januari 2023 vond een rondetafelgesprek plaats voor de vaste commissie voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Tijdens dit gesprek hebben externe betrokkenen hun visie gegeven op het Wetsvoorstel. Het verslag – de schriftelijke vragen en opmerkingen van de vaste commissie over het Wetsvoorstel – is op 27 januari 2023 ingebracht. Het is aan de initiatiefnemers afdoende de vragen uit het verslag te beantwoorden waarna de openbare behandeling van het Wetsvoorstel zal gaan plaatsvinden.
Voor vragen of meer informatie neemt u contact op met Ilse Ekkel, advocaat ondernemingsrecht.